Het Zuidlaardermeer is een 540 ha groot meer met daarnaast nog 120 ha aan oeverlanden, gelegen ten noorden van Zuidlaren en ten zuidwesten van Hoogezand.
Grote delen van het meer en de naastliggende polders worden beheerd door de stichtingen het Groninger Landschap en het Drentse Landschap. Het meer en omliggend gebied, waaronder de Kropswolderbuitenpolder, is aangemerkt als Natura 2000-natuurgebied.

Het meer ligt voor ongeveer een kwart in Drenthe en voor ongeveer driekwart in de provincie Groningen. Op de vaargeulen na is het meer erg ondiep, vaak niet dieper dan een meter. Het wordt gevoed door de Hunze die haar oorsprong heeft in het veengebied onder Valthe. Deze stroomt aan de zuidzijde binnen en verlaat het meer aan de noordzijde als het Drentsche Diep. Ook het Kieldiep komt uit in het meer.

In de loop der tijd raakte het meer in trek bij rijke burgerfamilies, die hier buitens lieten aanleggen. Langs de zuidwestzijde van het meer lagen Meerlust, De Bloemert en Meerwijk. Hiervan resteert nu alleen nog Meerlust.

Het meer is in trek bij zeilers. Aan de Drentse kant liggen de jachthavens De Bloemert, Plankensloot en Meerzicht. Aan de noordzijde bevinden zich de jachthavens de Rietzoom en de Leine en het kapitale recreatiedorp Meerwijck (met jachthaven). Het dorp Noordlaren is bereikbaar via de Noordlaardervaart.